Burgerschat in de school

Vind je dat er nog te weinig gebeurt in jouw school op het gebied van burgerschapsonderwijs? Helder Onderwijsadvies helpt je met dit traject op weg door te kijken naar wat je al doet aan burgerschap en waar de lege plekken zitten in je schoolaanbod. Samen ontwikkelen we een visie, bepalen we leerdoelen en geven we vorm aan het schoolaanbod. Daarna volgt het schrijven van een onderwijsplan, het inrichten van kwaliteitszorg en de verantwoording op OR2.

Een traject ‘Burgerschat in de school’ heeft de titel van de gelijknamige leerlijn Burgerschat® in zich. Deze leerlijn is ontwikkeld door Helder Onderwijsadvies. Burgerschap gaat in de kern over prosociaal gedrag in een pluriforme democratische samenleving. Helder sluit met de leerlijn Burgerschat® volledig aan bij wat uit drie meta-onderzoeken is gebleken (zie onderaan deze pagina), namelijk dat een schoolbreed aanbod in sociaal-emotioneel leren het pro-sociale gedrag (en ook de prestaties) van leerlingen bevordert.

Helder Onderwijsadvies ondersteunt je bij het versterken van een schoolaanbod in SEL en burgerschap. Het traject ‘Burgerschat in de school’ wordt modulair opgebouwd. Hierdoor maken we het passend bij je eigen visie en de keuzes die daaruit voortvloeien.

Wat ga je leren?

In vijf bijeenkomsten bepaal en ontwikkel jij (met je team) een visie, doelen, een schoolaanbod, een onderwijsplan en kwaliteitszorg op het gebied van burgerschap. Na elke bijeenkomst ben je een stapje dichter bij goed en compleet burgerschapsonderwijs in jouw school.

Bijeenkomst 1: Ontwikkelen visie

Je ontwikkelt met je schoolteam door middel van praktische werkvormen een eigen visie op burgerschap. Je baseert deze visie op de opvattingen over burgerschap, behoeften van leerlingen, wat er al aan burgerschap wordt gedaan, de gewenste breedte en diepte van het aanbod en de bestaande visie en missie van jouw school. Deze bijeenkomst bestaat uit een voorgesprek met het MT of de werkgroep, een visiebijeenkomst van een dagdeel met het team en een nagesprek met het MT of de werkgroep.

Bijeenkomst 2: Kiezen van leerdoelen

Je maakt met je schoolteam op basis van de visie een keuze uit de leerdoelen van de leerlijn Burgerschat®. Deze leerlijn biedt de volle waaier aan mogelijkheden en past bij de wettelijke kaders. Je kiest met welke delen van de leerlijn je gaat werken, bijvoorbeeld met kennis- of gedragsdoelen? Welke doelen zijn belangrijk(er) en welke zijn minder belangrijk? Deze bijeenkomst bestaat uit een bijeenkomst van een dagdeel met je team of MT/werkgroep en een nagesprek met het MT of de werkgroep. Een voorgesprek is nodig als bijeenkomst 1 niet wordt afgenomen.

Bijeenkomst 3: Maken schoolaanbod

Je koppelt de visie en de keuze van de doelen uit de leerlijn Burgerschat® aan pijlers van goed burgerschapsonderwijs. Het gaat er dan bijvoorbeeld om of je elke week een les burgerschap wilt geven of dat je dit via thema’s wilt aanpakken. Daarnaast maak je keuzes ten aanzien van het organiseren van leerlingparticipatie, het samen ‘maken’ van een schoolcultuur die in overeenstemming is met de basiswaarden van de grondwet, of het geven van werk- en sociale instructies aan leerlingen in de dagelijkse praktijk. Deze bijeenkomst kan uit meerdere (werk)bijeenkomsten bestaan met schoolleider, MT of team, afhankelijk van wat je met het schoolaanbod wilt.

Bijeenkomst 4: Schrijven onderwijsplan

Je legt het schoolaanbod vast in een onderwijsplan (of kwaliteitskaart). Er staat in hoe het onderwijs in burgerschap wordt gegeven: welke doelen worden er nagestreefd, hoeveel tijd per week wordt er voor het vak uitgetrokken, hoe ziet het les- (en andere) aanbod eruit, wat is het daarbij passende pedagogisch-didactische handelen, welke leermiddelen gebruik je, etc. Je kunt er eventueel ook kijkwijzers bij ontwikkelen. De bijeenkomst bestaat uit een bijeenkomst van een dagdeel met MT/werkgroep of team.

Bijeenkomst 5: Inrichten kwaliteitszorg

Je richt de kwaliteitszorg op het gebied van burgerschap in. Hoe zorg je ervoor dat je cyclisch werkt aan de kwaliteit van je burgerschapsonderwijs op het niveau van de school, de groep en de leerling? Hoe meten we de resultaten? Met behulp van de leerdoelen zelf (observeren) of met andere instrumenten? Doen we dat voor alles wat we aanbieden of een deel daarvan? Hoe houden we met het onderwijsplan in de hand, zicht op de uitvoering van onze afspraken? En: hoe verantwoorden we ons op de resultaten (OR2)? Deze bijeenkomst kan uit een of meerdere (werk)bijeenkomsten bestaan, afhankelijk van wensen en behoeften.

Meta-onderzoeken

Payton, J., Weissberg, R.P., Durlak, J.A., Dymnicki, A.B., Taylor, R.D., Schellinger, K.B., & Pachan, M. (2008). The positive impact of social and emotional learning for kindergarten to eighth-grade students: Findings from three scientific reviews. Chicago, IL: Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED505370.pdf
Cipriano, C., Strambler, M. J., Naples, L. H., Ha, C., Kirk, M., Wood, M., Sehgal, K., Zieher, A. K., Eveleigh, A., McCarthy, M., Funaro, M., Ponnock, A., Chow, J. C., & Durlak, J. (2023). The state of evidence for social and emotional learning: A contemporary meta-analysis of universal school-based SEL interventions. Child development, 94(5), 1181–1204. https://doi.org/10.1111/cdev.13968
Greenberg, M. T. (2023). Evidence for Social and Emotional Learning in Schools. Learning Policy Institute. https://doi.org/10.54300/928.269